DEVLET ÖZET

                                                

Devlet kitabı salt, ideal devlet için yazılmış bir kitap değildir. Platon, devlet kitabında epistemolojisine ve ontolojisine de anlatmaktadır. Bununla birlikte ideal devlet için yazdığı bölümlerde tam bir kesinliğe varmış değildir. Yarım bıraktığı hatta ve hatta hiç değinmediği konular vardır. Örnek verecek olursak; yargı değinmediği konulardan biridir. Platon epistemoloji, ontoloji ve siyaset anlayışını derinleştirmeden, üstün körüyle bahsedip geçmiştir. Konuları mümkün olduğunca derinleştirmemeye çalışmıştır.

Devlet kitabı ideal devlet açısından ele alacak olursak eksikleri olmakla birlikte bugün hala kabul gören görüşleri o günün şartlarında söylemiştir. Platon devlet kitabında eğitime, yönetime ve sosyal yapıya değinmiştir. Bu yapıların nasıl olması gerektiği, nasıl işlemesi gerektiğinden bahsetmiştir. Bunları anlatırken çokça benzetmeler kullanmış ve örnekler üzerinden konuyu açıklamaya çalışmıştır. Platon devlet kitabını yazarken, kitapta kurduğu ideal devlet düzeninin kurulması ya da kurulmaması önemli değildir. Onun için önemli olan böyle bir yönetim biçiminin fikir dünyasında var olmasıdır. Ama Platon, böyle bir yönetim biçiminin er ya da geç kurulacağı kanaati taşımaktadır. Bunu ifade ederken sadece yeryüzünü değil gökyüzünü de kastetmektedir (İdealar dünyası). Bu konuyu yasalar bağlamında düşünecek olursak, Platon’un daha da geliştirdiği ideal devletinin kurulma hayali ortadan kalkar. Ancak onu mutlu eden böyle bir fikrin düşünce olarak var olmasıdır. Neden var olmayacağı faslı yasalar kitabının bazı bölümlerinde değiniyor.

Platon ideal devletini inşa ederken, en çok önemsediği husus eğitimdir. Çünkü eğitilmemiş birey yanlış davranışta bulunabilir. Bu eğitimsizlik durumu devletin işleyişine negatif yönde yansır. Bunu ortadan kaldırmak için bireyler eğitilmelidir. Ancak bu eğitim devletin kurumları ile ve gözetimi altında gerçekleştirilmelidir. Aksi takdirde bireyin kazanması gereken erdemlerin doğru bir şekilde verilip verilmeyeceği denetlenemez. Denetlemediği takdirde birey iyi yönde bir eğilim gerçekleştirip gerçekleştirmediği devlet için bir problem haline gelir. Devlette en geniş haliyle eğitim beden eğitimi (Jimnastik) ve ruh eğitimi (Müzik) olarak ele alır. Daha sonra Platon konuyu genişletir ve 4 bilim sayar; 1)Matematik, 2)Geometri, 3)Diyalektika ve 4)Astronomi diye sıralar. Bunların sıralanışı akılsal olandan, maddesel olana doğrudur. Platonda eğitimin esas amacı ruhun yani aklın eğitilmesidir. Ruh eğitimi verilirken, beden eğitimi ihmal edilmemelidir. Platon genç beyinlerin felsefe ile uğraşmamaları gerektiğini söyler. Çünkü genç yaşta felsefe ile uğraşanların bazı bedensel zorluklarla baş başa kaldığında felsefeyi terk etmeye ve bu bedensel zorluklar neticesinde yanlış yargılara varmaları söz konusu olmaktadır. Bunun için Platon bedensel hazlarını yitiren ve beden kuvveti kalmamış kişilerin sadece felsefe ile uğraşmaları gerektiğini ifade eder. Bunu yapmasının sebebi ise; gençlerin yaptığı felsefede, felsefenin özüne inilemeyişi ve doğru şekilde kavranamayışı yatmaktadır. Yani Platon’un eğitimi hayat boyu devam eder ve belirli yaş aralıklarına göre bireye sunulan bir eğitimdir. Bu eğitimin denetçisi de bizzat devlettir.

Platon bunun akabinde devletin sosyal ve yönetim şeklini ele alıyor. Bunu ele alırken gözettiği iki tane husus vardır; 1)Devletin bekası ve 2)Milletin devamı. Bunun içinde yönetim tarzı olarak aristokrasiyi uygun görüyor. Platon aynı zamanda her yönetim biçimini bir insan tipine denk görüyor. Yani ona göre ne kadar yönetim şekli mevcutsa, o kadar da insan tipi mevcuttur. Ona göre en iyi insan tipi aristokrasiye uygun düşen insan tipidir. En kötü insan tipi ise zorbalık yönetimine denk düşen insan tipidir. Platon kendi devletine uygun gördüğü yönetim şekli aristokrasidir. Ve bu yönetime denk düşen insanı kendine millet olarak görür. Çünkü bu insan tipi erdemleri kendinde toplar. Bütün erdemleri olmasa da büyük bir çoğunluğunu bünyesinde barındırırlar. Bu insan tipinin para, mevki, şan ve şöhret gibi hırsları yoktur. Bu insan tipi iyidir ve doğrudur. Amaçları devletin devamını sağlamaktır. Devlet yönetimi içerisinde kendilerine ne tür bir görev düşerse yapmaya hazırdırlar. Platon sosyal hayatı ise bizzat devletin düzenlediği şekliyle yaşanması gerektiğini savunur. Bir örnek ile açıklayacak olursak; evlilik dediğimiz müesseseyi devlet düzenler. Herkes istediği kişiyle evlenemez. Çünkü hem kültürel hem de zihinsel ve bedensel olarak bir birine denk kişiler evlendirilmelidir. Bunun sebebi de ırkın ya da soyun niteliğinin mümkün olduğunca üst düzeyde tutulmasıdır. Böyle yapılırsa hem savaşlar kazanılır, hem de devlet en iyi şekilde yönetilir. Devlet bünyesinde bulunan vatandaşlar ırkının en iyileri olacaktır. Platon aynı zamanda ev düzenlerini, yaşama şeklini vs. gibi durumları devletin düzenleyeceğini ifade etmektedir. Çünkü devlet milleti için en iyisini istemektedir. Bunun içinde bireylerin mümkün olduğunca nitelik olarak en iyi hünerlere sahip olmaları gerekir.

Kısaca özetleyecek olursak; bireylerin ve devletin kendi rızalarıyla oluşturmak istedikleri en mükemmel organizasyon olma niteliği taşıyacaktır. Bunun içinde bireyler kendilerine düşen paylardan ya da hazlardan feragat edeceklerdir.